Trong suốt cuộc đời của chúng ta, cấu trúc và chức năng da sẽ thay đổi theo chiều hướng phát triển mạnh mẽ trong tuổi ấu thơ cho đến khi trưởng thành và sau đó dần bị lão hoá khi tuổi già.
Tuổi già là sự suy giảm năng lực, tăng nguy cơ mắc bệnh và tử vong. Lão hoá thực chất xảy ra ngay khi con người mới được sinh ra, với những tế bào chết đi và tế bào mới được sinh ra thay thế chúng ở ngay tổ chức da. Các yếu tố tác động bên ngoài môi trường đến cơ thể và da của chúng ta về vật lý, hoá học, vi sinh vật..., căng thẳng thần kinh, chế độ dinh dưỡng và bệnh tật tác động lên quá trình lão hoá của con người. Các chất oxy hoá làm tổn hại tế bào (các gốc tự do), tác động đến các enzyme, làm huỷ hoại protein của tế bào cũng là nguyên nhân gây lao hóa. Các biểu hiện của lão hoá da có thể nhận biết là: da khô, khi sờ thấy thô giáp, da bị nhăn nheo, da nhẽo, da trùng xuống, da bị teo, da có màu vàng nhạt không còn hồng hào như trước nữa, xuất hiện các tổ chức tân sinh lành tính, các vết sắc tố và nám da, tóc muối tiêu rồi bạc. Cấu tạo vi thể có những thay đổi ở thượng bì da và ở trung bì nông, các nhú bì có chức năng nuôi dưỡng thượng bì trở nên mỏng và do vậy da không được nuôi dưỡng đầy đủ như trước nữa. Sự tổng hợp vitamin D cũng suy giảm. Trung bì cũng bị teo mỏng, giảm số lượng tế bào và mạch máu, thậm chí có nơi mất tế bào và mạch máu. Các sợi tạo keo như sợi chun (elastin), sợi keo (collagen) và các chất cơ bản ở trung bì cũng giảm mạnh về số lượng và thay đổi về chất lượng, từ tuổi 30 trung bình mỗi năm giảm 1%. Do những thay đổi này mà da trở nên lỏng lẻo, độ đàn hồi kém và bị nhăn nheo, bị trùng xuống, khả năng giữ nước của lớp sừng kém do vậy da không còn căng mọng như tuổi đôi mươi nữa. Các mạch máu, tuyến mồ hôi, tuyến bã, các đầu mút thần kinh ở da cũng giảm về số lượng và teo nhỏ về kích thước. Nuôi dưỡng da vì vậy bị kém đi. Khả năng tái tạo và đổi mới tổ chức tế bào bị chậm lại. Một biểu hiện của lão hoá da là giảm số lượng các tế bào hắc tố. Chúng ta có thể thấy được bằng biểu hiện của tóc bị bạc, theo các khảo sát thì có trên 50% số người trên 50 tuổi bị bạc một nửa tóc. Hơn nữa, sợi tóc cũng nhỏ hơn và tóc mọc cũng chậm hơn. Các biểu hiện khác của lão hoá da là da khô, mất độ bóng do các tuyến mồ hôi, tuyến bã giảm tiết,
tuyến tiết mùi ở nách cũng giảm. Nghiên cứu cho thấy ở nam giới cứ 10 năm tuyến bã giảm 23%, trong khi ở nữ là 32%. Móng tay cũng mất dần độ bóng và màu hồng tươi, móng bị khô, xuất hiện các vết rãnh. Các đầu mút thần kinh cũng giảm: mật độ 30/mm2 khi trẻ và chỉ còn 12/mm2 lúc 70 tuổi. Khả năng miễn dịch và chống đỡ của da với các tác nhân bên ngoài cũng suy giảm. Một số biểu hiện và bệnh lý thường gặp ở người già:
- Các nếp nhăn và trùng nhẽo da đồng thời xuất hiện với mái tóc muối tiêu. Các vết nhăn của tuổi tác xuất hiện và ngày càng rõ theo năm tháng ở đuôi mắt, khoé miệng và các chỗ da trùng nhẽo ở cổ, thân mình…Các thay đổi trên ngày nay đã được quan tâm rất nhiều của chính những người lớn tuổi và của các bác sĩ da liễu, các nhà phẫu thuật thẩm mỹ. Các phương pháp như lột da bằng hoá chất, bằng các tia laser, radiosurgery, tiêm cấy collagen, tạo hình căng da mặt... Sử dụng thuốc bôi retinoid điều trị và phòng lão hoá da…
- Chứng ngứa da là một biểu hiện hay gặp ở người có tuổi, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người có tuổi. Chứng ngứa này hay gặp vào mùa hanh khô, mùa đông khi thời tiết khô lạnh, ít có điều kiện tắm thường xuyên. Ngứa có thể khư trú hoặc lan rộng, có thể có thương tổn da hay chỉ có ngứa đơn thuần mà không có thương tổn da. Đó là chứng ngứa do da bị khô mà không có bệnh da. Trong trường hợp này cần uống nhiều nước, ăn hoa quả, rau và bôi các kem dưỡng ẩm hàng ngày sau khi tắm rửa. Trong trường hợp khó bôi thuốc, có thể sử dụng các loại sữa tắm hoặc xà
phòng có độ pH như của da và trong đó có kẽm dưỡng ẩm như xà phòng hay sữa tắm Dove.
- Các bệnh da có ngứa cần được khám nghiệm thận trọng để phát hiện là ghẻ, bọng nước dạng pemphigus (bullous pemphigoid), các ngứa vùng sinh dục hậu môn do bệnh nấm candida ở người tiểu đường, liken xơ teo. Các biểu hiện ngứa của bệnh lý phủ tạng và toàn thân như bệnh thận, gan, bệnh tuyến giáp trạng, máu ác tính hoặc các ung thư. Điều trị chứng ngứa da này khá là khó khăn và hiệu quả không cao. Bôi các kem dưỡng ẩm da, các kem có menthol và có thể phải dùng kem corticoid. Cần phải phối hợp thuốc chống ngứa và an thần. Nếu có bệnh lý nội tạng thì cần phải điều
trị. Các thuốc tiêu độc, nhuận tràng như actiso cũng rất tốt cho các bệnh này.
- Sẩn ngứa ở người già và viêm da, khô nứt da người già: lớp thượng bì da của người già giữ nước kém đi và cảm giác của da là sờ vào vật gì cũng khô ráp. Biểu hiện rõ vào mùa thu đông cho nên được gọi là viêm da mùa đông, da bị nứt nẻ, đôi khi gãi chảy nước bội nhiễm vì rất ngứa làm người bệnh gãi. Bệnh nặng hơn khi trời rét dùng bếp hoặc máy sưởi ấm. Do vậy, cần tránh các tác động làm da bị khô hơn. Bôi các kem dưỡng ẩm da, tránh sử dụng các chất tẩy rửa, nước nóng quá, khi ngâm tắm có thể cho các chất làm ẩm da vào nước. Trường hợp nặng, lâu khỏi và ảnh
hưởng đến sức khoẻ thì cần đi khám bác sĩ da liễu.
-Eczema là bệnh lý hay gặp khi có tuổi. Các biểu hiện viêm da cơ địa, viêm da tiết bã nhờn, eczema dạng đồng tiền hay dạng đĩa. Tuy nhiên, viêm da tiếp xúc ít gặp hơn do không phải tiếp xúc với các dị nguyên khi làm việc, đồng thời phản ứng của da cũng giảm đi. Trái lại, người có tuổi có thể bị viêm da tiếp xúc với các dị nguyên khác hay gặp trong sinh hoạt như thuốc men, các vật dụng giày dép, găng cao su, tai nghe cao su- nhựa, thuốc nhuộm tóc…Các bệnh da mạn tính gây ngứa làm người có tuổi gãi nhiều gây liken hoá, dày sừng và bội nhiễm. Các bệnh lý này nếu phát hiện sớm
và có phương pháp điều trị đúng sẽ tránh được tái phát và bệnh không bị nặng hơn. Nếu không điều trị kịp thời bệnh sẽ tiến triển nặng gây dày sừng, liken hóa và làm người bệnh ngứa nhiều hơn, một số người do ngứa nhiều quá gây mất ngủ dẫn đến suy nhược thần kinh, trầm cảm làm giảm chất lượng cuộc sống.
- Các bệnh da khác ở người có tuổi như vẩy nến có những đặc điểm khác biệt với người trẻ và có những chọn lựa điều trị phù hợp. Trong đó cần phải bôi các loại kem dưỡng ẩm, bạt sừng để da đỡ bị quá dầy. Các loét mạn tính ở cẳng chân do lưu thông máu kém cũng như nuôi dưỡng kém đi do vậy loét lâu lành.
- Bệnh zona (Herpes zoster) và chứng đau sau zona là biểu hiện hay gặp ở người già hơn trẻ. Ước tính 4/1000 người tuổi 55 bị bệnh này, tỷ lệ tăng lên khi ở lứa tuổi cao hơn. Những người trên 60 tuổi khi bị zona có tới 50% bị đau sau zona và tỷ lệ này ở người 70 là 75%. Đau sau zona là biểu hiện làm cho người bệnh lo lắng nhiều. Đau có thể khỏi sau vài tuần nhưng cũng có khi kéo dài nhiều tháng, một số người có thể bị đau lâu hơn. Một nguyên tắc quan trọng để hạn chế đau sau zona là điều trị sớm bằng thuốc chống vi rút phối hợp với giảm đau và có thể dùng corticoid khi cần
thiết nếu không có chống chỉ định.
- Các u da: u lành tính như dày sừng da mỡ (các vết đồi mồi), dầy sừng do ánh sáng, các nốt sắc tố, các u mềm treo… u ác tính như ung thư tế bào vẩy, ung thư tế bào đáy, ung thư tế bào hắc tố…Các u lành tính ảnh hưởng đến thẩm mỹ và là các dấu hiệu về da báo hiệu của tuổi già. Các thương tổn này có thể xử trí bằng nhiều phương pháp để làm cho da dẻ trở lại trẻ trung hơn. Các u ác tính cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh di căn. Nói chung, các ung thư da nếu được phát hiện và điều trị sớm sẽ hạn chế được tái phát. Hiện nay, ở Bệnh viện Da liễu Trung ương đã
thực hiện phương pháp phẫu thuật Mohs rất hiệu quả trong các ung thư da. Bằng phương pháp này, hàng năm Viện đã phẫu thuật cho hàng chục trường hợp ung thư da với kết quả rất cao, giúp cho người bệnh điều trị tốt ung thư và thẩm mỹ sau phẫu thuật.
- Các bệnh da nhiễm khuẩn, nhiễm nấm và ký sinh vật. Khi người ta già, các chức năng miễn dịch bị
suy giảm, vì vậy khả năng chống lại các tác nhân vi sinh vật cũng kém đi nên dễ mắc một số bệnh nhiễm trùng da. Phát hiện và điều trị đúng không những giúp người bệnh mau khỏi, tránh được các biến chứng mà còn làm cho chất lượng cuộc sống của người có tuổi tốt hơn lên. Lão hoá là tất yếu của con người: sinh, lão, bệnh, tử. Quá trình này bắt đầu ngay khi chúng ta sinh ra. Hiểu được các yếu tố ảnh hưởng đến lão hoá giúp chúng ta có thể kéo dài hơn được sự trẻ trung, biết được các bệnh tật có thể xảy ra để phòng tránh và chữa trị đúng đắn. Ngày nay, y học rất quan tâm đến chống lão hoá (AntiAging Medicine) và khoa học làm đẹp đang là trào lưu của một số chuyên ngành y khoa, trong đó có da liễu. Đồng thời, con người ở thế kỷ này cũng quan tâm nhiều hơn không những đến sức khỏe chung mà còn quan tâm đến sắc đẹp và sự trẻ trung. Chất lượng cuộc sống vì thế mà được quan tâm hơn và con người ta đòi hỏi nhiều hơn đến chăm sóc thẩm mỹ